Truyện
ngắn Ngô Văn Cư
Những
lúc rảnh rỗi hay có tâm trạng vui buồn, tôi thường đến nhà anh Thả chơi. Đến
nhà anh, bởi vì anh cũng rảnh rỗi, nhất là những buổi chiều, tôi và anh tán đủ
thứ chuyện. Có thể sôi nổi từ tính cách của một nhân vật trong cuốn truyện nào
đó cũng làm cạn mấy bình trà và hết veo buổi chiều. Vui lên thì chuyện cả thế
giới này đều nằm gọn trong những lời tán hươu tán vượn của anh em tôi. Họa hoằn
mới nói về những người bạn, mà như đã có quy ước ngầm, không được nói về cái xấu
của người khác ở phía sau lưng nên chúng tôi thấy quanh mình ai cũng tốt. Chỉ tội
cho chị Hóa, vợ anh Thả. Chị phục vụ trà nước, có khi là thức nhắm, cho anh em
chúng tôi. Lâu lâu lại góp vào một ý kiến, thường là ý kiến trái ngược với chồng.
Thế là bị anh Thả gạt ngay. Chị nhẫn nại chịu thua nhưng tôi biết chị không phục.
Nhiều lần tôi góp ý hãy bình đẳng nhưng anh Thả cũng gạt phắt. Anh là kẻ độc
đoán, có lần tôi nói với anh như thế.
Chị
Hóa có cuộc sống khó khổ từ những ngày còn thơ ấu. Cha mất từ ngày chị còn nằm
nôi. Người mẹ trẻ phải tần tảo để nuôi con nên không để ý tuổi xuân đi ngang
qua đời, đến khi đứa con trưởng thành thì đã không còn xuân sắc nữa. Hai mẹ con
bìu díu nhau mà sống. Thế mà chị cũng qua được chương trình phổ thông để vào một
trường sư phạm. Ra trường, chị công tác ở một ngôi trường xa phố xá và gặp anh
Thả, cũng là một giáo viên cùng trường. Chị cần mẫn công việc cơ quan, quán xuyến
công việc gia đình, lo toan sự nghèo khó… Còn anh, chiều nào cũng tụ tập cùng
bè bạn sau khi đã xong công việc trường lớp. Mọi công việc nhà đều đặt lên vai
của chị, kể cả chuyện chị phải làm thêm nhiều công việc khác mới đủ trang trải
chi tiêu tiền nong trong gia đình. Người ngoài nhìn vào thấy chị cứng rắn và
quyết đoán nhưng thật ra chị cũng yếu mềm và chịu thương chịu khó như bao người
phụ nữ khác. Rồi nhà có thêm những đứa trẻ ra đời, gánh nặng gia đình càng đè
lên vai chị mà công việc trường lớp cũng không thể chểnh mãng. Mỗi lần ra đường,
chị cố làm đẹp hơn, trẻ hơn nhưng vết thời gian ngày càng in hằn lên cơ thể chị.
Có lần tôi đùa rằng ra đường chị sang đẹp bao nhiêu thì ở nhà chị lại luộm thuộm
bấy nhiêu. Chị cười và khẳng định điều ấy rất đúng với chị vì chị không muốn mọi
người nhìn thấy chị với bộ dạng xấu xí. Tôi ngạc nhiên khi anh Thả lại nổi giận
và cho rằng chị không quan tâm đến anh mà chỉ làm đẹp dáng cho mọi người… Nhưng
tôi biết mỗi bữa cơm ngon hoặc những lần trà nước như thế này là thêm một chút
lo toan cho chị. Chị có để cho chồng thiếu thốn gì với bè bạn đâu!
Thường
thì tôi là người đứng giữa để giải hòa những xung đột của anh chị tưởng chừng
chỉ có tòa án mới giải quyết được. Tôi nhắc nhở Chồng giận thì vợ phải lui. Chồng giận, vợ giận thì dùi nó quăng. Nhưng
tôi đã lầm. Không có tôi, hai anh chị vẫn đối nghịch nhau từng ý tưởng, ra sức
bảo vệ ý kiến như để bảo vệ cho sự cô độc của mình; rồi nhanh chóng xóa bỏ mọi
biên giới để tìm sự đồng thuận mà ổn định. Chị Hóa có lần nói với tôi “Chú đừng lo cho tôi. Tôi đã quen tự bảo vệ
mình từ khi còn nhỏ. Một đứa bé gái không cha, nghèo khổ như tôi thì bị ức hiếp
là thường. Nhưng không ai bắt nạt được tôi đâu. Tôi phải sống cho chính tôi mà
cũng cho cả mọi người nữa. Anh Thả là người chỉ biết mình và không cầu tiến nên
thường khắc khẩu với tôi. Anh không muốn tôi làm thêm vì cho rằng đồng lương
tháng của hai vợ chồng đã đủ trang trải…”. Nhìn căn nhà một tầng lầu khang
trang, bề thế, không ai nghĩ rằng chị phải làm thêm đủ nghề mới có được. Chị hỏi
tôi “Chú biết đến bây giờ tôi còn vẫn mơ
ước điều gì không?”. Tôi làm sao mà biết được mơ ước của chị khi tuổi đã xế
chiều. Chị nói như đinh đóng cột “Làm
giàu!”. Và chị cho biết đây là ước mơ từ hồi còn nhỏ cho đến bây giờ vẫn
chưa nguôi. Tôi ngạc nhiên nhìn người đàn bà nhỏ thó ngồi trước mặt. Mơ ước làm
giàu mà chọn cho mình nghề giáo với đồng lương chết đói ba cọc ba đồng; lại chọn
một người chồng cùng nghề mà chỉ cần đủ
cơm nước sống qua ngày là được.
Đâu
phải trong cuộc sống, những điều mình thấy là đã hiểu được hết đâu! Trường hợp
của chị Hóa cũng thế. Chị mồ côi cha khi vừa biết bước đi chập chững, tiếng gọi
Ba cứ rơi vào thinh không. Chị lớn
lên trong sự bảo bọc và tảo tần của người mẹ trẻ. Từ ngày còn đi học ở cấp Tiểu
học chị đã thấu cảm được thế nào là nỗi buồn đau của kẻ không cha. Mỗi buổi đi
học về nhìn bạn bè được cha đến tận cổng trường đón khiến chị không ít lần rơi
nước mắt. Khi nghe cụm từ : Không cha!”, thì
lòng chị buốt đau. Chị nói bằng giọng buồn buồn: “Dù thế nào đi nữa, hai đứa con của chị cũng không thể thiếu cha!”. Tôi
hiểu. Nhưng ở một nghĩa khác. Sự hi sinh, sức chịu đựng của chị thật vượt xa
trí tưởng tượng có thể của tôi.
Ngày
chị Hóa vào học trường sư phạm là bước ngoặc trọng đại của đời chị. Chị háo hức
chuẩn bị cho ngày nhập học. Người mẹ rưng rưng hiểu rằng từ nay đứa con đã vững
chân vào đời và mình đã thật sự bớt đi phần nào gánh nặng áo cơm, bởi loại hình
trường này không đóng học phí, lại được trợ cấp ăn uống hàng tháng, mà ra trường
sẽ có việc làm ổn định. Nhưng có biết đâu, vào trường còn rất nhiều khoản tiền
phải có để được học hành đàng hoàng, kể cả tiền trang trải cho việc làm đẹp đời
con gái. Chị nhìn bạn bè sống chung phòng trọ mà thèm! Hàng tháng, ai cũng được
gia đình gởi thức ăn, tiền bạc; còn chị thì suốt mấy năm đi học chưa một lần được
nhận quà từ gia đình. Chị tránh cùng bạn bè dạo phố vào những đêm rảnh rỗi;
tránh đến những nơi mua sắm… nói chung là tránh những nơi mà ít nhiều cũng phải
bỏ tiền ra. Chị chỉ sống bằng số thực phẩm và số tiền ít ỏi mà nhà nước bao cấp
hỗ trợ hàng tháng. Thời gian mọi người vui chơi, dạo phố… thì chị đến thư viện
vùi đầu vào sách. Chị đọc như một con mọt sách thực thụ. Trong mắt mọi người
thì chị là một người chăm học, cầu tiến; còn chị thì đang khép mình lại như một
kẻ tự kỷ nhưng trong sâu thẳm trong lòng chị muốn có nhiều tiền! Trong lòng chị
luôn có một nghịch lý. Đến với anh Thả, có một lý do là vợ chồng giáo viên sẽ
có những khoản thời gian rảnh rỗi mà làm việc khác. Điều ấy chỉ đúng với chị,
còn người chồng dành thời gian rảnh rỗi cho bè bạn và trà rượu! Chị phải gồng
mình gánh vác chuyện gia đình là vì thế. Sự thèm khát và ước muốn của thời trẻ
không hề mất đi, nó vẫn cứ hiện hữu trong từng việc làm hàng ngày của chị. Ví
như thèm ăn một món nào đó là chị mua về ăn cho đến ngán tận cổ mới thôi; quần
áo thì mặc theo thời trang như tuổi mới lớn theo cái gu của chị, đôi khi không
hợp với mọi người chung quanh nhưng chị mặc kệ! Chị thường nói “Cho bù lại những ngày thèm muốn!”. Tôi
cũng đã được chị đãi cho những món ăn đến phát
ngán! Tôi hỏi chị: “Sao không mua sắm
để ăn từ từ, mà ăn như kẻ sắp chết đói vậy?”. Chị cười: “Cái tính tôi nó thế!”. Ừ, cái tính ấy
đâu phải hình thành ngay được mà là một quá trình. Bây giờ chị có cuộc sống khá
giả hơn nhiều người, giao tiếp, quan hệ rộng nhưng tôi thấy chị vẫn đơn độc
trong hành trình cuộc sống.
Cái
đận vợ chồng chị Hóa ra ở riêng, chị bắt đầu bằng một gánh hàng rong với những
mớ rau, rổ củ và những thứ linh tinh khác. Từ lúc tờ mờ sáng, chị đã tất tả chuẩn
bị đủ thứ cho buổi chợ. Chợ nhà quê họp sớm và tan cũng nhanh. Những buổi không
có tiết dạy đầu tiên hoặc dạy buổi chiều thì chị còn thơ thới. Còn những hôm có
tiết dạy đầu tiên thì chị vội vội vàng vàng để còn kịp chuẩn bị cho những buổi
dạy sáng. Cuộc sống vất vả nhưng bình lặng trôi qua được ít năm, tuy không gàu
nhưng cũng khá giả hơn đồng nghiệp trong trường. Bỗng một hôm, anh Thả tuyên bố:
“Từ nay, em không phải ngồi chợ nữa. Nó
nhếch nhác lắm! Em buôn bán được là nhờ cha mẹ học sinh nể tình. Đồng tiền mình
kiếm được chính đáng lắm nhưng anh thấy mình như được ban ơn với lại ngồi chợ
không hợp lắm với ngành nghề của mình. Em nên làm một việc nào khác…”. Anh
không phải không có lý. Rất nhiều lần chị cũng thấy thế! Bao năm êm ấm, ổn định
là vậy; bỗng chốc thay đổi tất cả cũng làm chị băn khoăn, nhưng chị cũng nghe
theo quyết định của chồng. Chị đi học may vá. Nghề này có thể tận dụng hết thời
gian rảnh rỗi lại vừa có điều kiện chăm sóc gia đình và không phải bôn ba nơi đầu
làng góc chợ. Sau mấy tháng học, chị đã có thể cắt may được áo quần. Chị quyết
định “ra trường” mua máy may và mở tiệm tại nhà. Bạn bè đồng nghiệp đã ủng hộ;
là khách thường xuyên của chị. Thu nhập có khá hơn. Thế nhưng cái nghề làm dâu
trăm họ này khiến chị cũng mất ăn mất ngủ. Mỗi người một sở thích. Đã mấy lần
chị phải may lại cái mới để đền cho khách hàng vì họ không vừa ý. Mà như thế chỉ
cần mỗi tháng vấp phải một lần thì tất cả tiền công kiếm được trong tháng coi
như bằng không! Chị lại đổi nghề! Một cái sạp tạp hóa nhỏ trước nhà đã hình
thành. Rồi dần dần chị chuyển sang bán sách vở và đồ dùng học sinh, mặt hàng
phù hợp với nghề nghiệp của chị. Ngày hè, các đồng nghiệp được nghỉ ngơi thì chị
lại bận rộn với sách vở cho năm học mới. Nhưng bận rộn nhất là những ngày đầu
năm học, chị vừa bán sách vở vừa phải lo toan việc trường lớp. Thế mà năm nào
chị cũng nhận giấy khen đạt danh hiệu cao quý của ngành. Chị còn đạt danh hiệu
giáo viên dạy giỏi cấp tỉnh và được cử làm thanh tra chuyên môn của ngành. Tôi
không ít lần ngạc nhiên hỏi chị: “Lo cái
sạp hàng như thế kia thì chị lấy thời gian đâu mà chu toàn sổ sách và các công
tác của trường lớp để đạt những thành tích đáng nể?”. Vẫn là nụ cười và lời
nói như đã lập trình sẵn: “Tôi khổ đã
quen rồi! Tôi hết lòng với nghề dạy học đã chọn; còn các việc khác để kiếm tiền
thì tranh thủ, dù thu nhập có khá hơn…”. Chị vui với công việc trường và việc
nhà. Chị thường nói: “Đến trường là tôi đến
với học sinh; nhưng khi về nhà thì học sinh lại tìm đến tôi. Tất cả đều đi đến
đích là thêm kiến thức cho lớp trẻ. Tôi yêu cả hai công việc. Không chỉ dạy kiến
thức cho học sinh trên lớp mà còn hướng dẫn cho các em biết đọc sách tốt, sách
hay…”. Ôi, chị Hóa của tôi đâu chỉ là người vợ đảm đang của gia đình.
Ở
trường, đồng nghiệp ngưỡng mộ vợ chồng chị Hóa đã tạo được cuộc sống đủ đầy, hạnh
phúc. Nhưng có ai biết được chị cũng có những giây phút khắc khoải chính trong
mái ấm của mình. Anh Thả vô tâm, sống gần như ích kỷ nhiều khi làm chị tê tái
cõi lòng. Thế mà có một giáo viên trẻ từng nói với chị rằng: “Sau này, em sẽ chọn người chồng giống như
chồng chị. Anh ấy giỏi việc trường và yêu thương vợ con.”. Chị chỉ biết thở
dài: “Khi nào em bước vào cuộc sống hôn
nhân, được làm vợ và làm mẹ em mới thấu hiểu những sự thật phía sau tấm màn hạnh
phúc. Mỗi nhà mỗi cảnh và phải tự vượt qua. Làm chồng mà chỉ yêu thương vợ con
suông là chưa đủ, còn phải biết quan tâm…”. Chị tâm sự, có những khi cùng cực
nỗi khổ, nồi buồn, chị đã muốn buông tay chồng. Chị lo cho anh chỉn chu mỗi khi
ra đường; làm đủ việc để anh có thời gian lo việc trường lớp, thừa thời gian tụ
tập bạn bè nhưng anh chưa một lần anh bên cạnh an ủi, vỗ về, ngay cả khi chị
sinh con. Chị chơi với con và vùi đầu vào công việc làm niềm vui. Những lần hiếm
hoi, có bạn bè hoặc gia đình đông đủ; chị cố gắng tạo một không khí ấm áp, bình
yên khiến ai cũng ngưỡng mộ về mái ấm của chị. Đôi khi chị cũng nhìn vào chồng
của người khác mà ước mơ. Nhưng chị biết dẫu chồng có vô tâm và lười biếng thì
vẫn còn một điều đáng cho chị tự an ủi là anh
ấy không ngoại tình, nhiều kẻ còn tệ hơn anh ấy nhiều. Chị cười nói với
tôi: “Rất nhiều người đàn bà trên đời này
giống chị, em à!”. Tôi thật sự ngạc nhiên về sự so sánh này. Nhưng tôi thấy
trong mắt nhẫn nhục của chị ánh lên niềm hạnh phúc!
Lần
gặp chị Hóa gần đây nhất là lần đến thăm anh Thả bị ốm. Tôi thấy chị gầy đi nhiều.
Anh Thả không kìm được xúc động khi nói chuyện với tôi: “Khi anh bị bệnh, được chị em chăm sóc rất ân cần, chu đáo. Nằm trên
giường bệnh mới biết vợ rất vất vả vì mình. Anh thật vô tâm…”. Tôi chỉ biết
khuyên anh tĩnh dưỡng để mau khỏi bệnh cho chị bớt vất vả. Còn chị thì cười: “Vợ chồng ăn ở với nhau, trông cậy và nhau
là lúc ốm đau hoạn nạn; chứ lúc khỏe mạnh thì ai cần đến ai. Dù sướng vui hay
buồn khổ, gặp lúc thảnh thơi hay hoạn nạn cũng phải thương yêu đùm bọc mới phải
đạo. Chuyện vợ chồng cãi nhau thì nhà nào chẳng có..”. Bỗng nhiên chị triết
lý: “Giữ cho trọn vẹn duyên chồng vợ thì
chẳng cần theo đạo nào cũng hạnh phúc, em à!”.
Tôi
thì biết thêm một điều. Người vợ là người giữ lửa tình yêu cho mỗi gia đình.
NVC
(Bài đăng trên VĂN NGHỆ AN NHƠN số 25 - năm 2024)
