(Đọc và cảm nhận
thơ Minh Đan)
Tôi đã đọc thơ
Minh Đan nhiều nhưng chỉ là những bài thơ lẻ tẻ được đăng ở đâu đó. Trong những
ngày cuối năm 2021 được tác giả tặng tập thơ PHÚT BÙ GIỜ và tôi có dịp đọc một
cách có hệ thống những bài thơ sắp xếp trong một tập xinh xắn. Tập thơ được gom
góp trong mười năm với 36 bài chia làm 5 chương: Khâu múi nhớ, Phố trôi, Ghi chép vụn thời Covid, Nước mắt xé trời,
Lương tâm cô đơn. Trong 36 bài thơ, tác giả Minh Đan đã triệt để khai thác
những vui buồn của cuốc sống. Từ những số phận hẩm hiu của phụ nữ làm mẹ đơn
thân, đến mảnh đời bất hạnh của em bé ăn xin trên đường phố hoặc thức tỉnh
lương tri con người trước đại dịch Covid 19, đến chủ quyền của đất nước và tội
ác của con người đối với thiên nhiên. Sau khi đọc cả tập thơ, tôi lại chọn hú họa
một bài theo kiểu bói Kiều. Và bài thơ chọn hú họa ấy là XUỐNG PHỐ trong chương
PHỐ TRÔI.
XUỐNG PHỐ là một
hình ảnh quen thuộc, thân thương, trần trụi, đời thường như một lẽ tự nhiên mà
không cần tô vẽ vẫn bồi hồi xốn xang, da diết mỗi khi nhớ về. Tựa đề bài thơ gợi
lên một bài bút ký hơn là bài thơ và tôi nghĩ, với tình tiết trong thơ có thể
phát triển thành một truyện ngắn. Tác giả đã “Xuống phố” với tư thế một
công dân bình thường:
“Thả bàn chân rệu rã xuống phố bằng đôi dép bệt
không giày cao gót thời trang xanh đỏ
không mác vật chất, truyền thông hỗ trợ
mặt mộc chính tôi”
Tác giả không tô vẽ mình, không lấp lửng để
thi vị hóa hình ảnh thơ mà coi trọng những chi tiết “sần sùi, mộc mạc” của “bàn chân rệu rã xuống phố bằng đôi dép bệt”.
Bàn chân rệu rã “không giày cao gót” ấy
cùng với “mặt mộc chính tôi” có thể không phù hợp lắm giữa đất Sài Gòn hoa lệ.
Nhưng lại phù hợp với những trẻ em đường phố cùng cuộc mưu sinh nhọc nhằn:
“bước cùng là cô bé mồ côi
gầy trơ xương với chiếc lon nhôm thủng đít
nụ cười dỗi hờn
những lằn roi chằng chịt
phủ kín khuôn mặt xinh”
Lại những chi tiết được miêu tả tỉ mỉ của “khuôn mặt xinh” đáng được sống trong
môi trường học tập, vui chơi thực sự an toàn và lành mạnh; thì thực tế không
như lý thuyết, cô bé “gầy trơ xương với
chiếc lon nhôm thủng đít” và “những lằn
roi chằng chịt” trên người. Hai con người bước cùng trên đường phố có hai tâm trạng khác nhau nhưng giống
nhau ở chỗ không giấu mình để tự an ủi rằng cuộc sống đang tốt đẹp. Sẽ không có
gì xảy ra nếu cô bé không buộc miệng: “hai
ngày rồi cháu chưa được ăn.”, một câu nói như ngọn roi quất vào trái tim nhạy
cảm của nhà thơ. Rồi việc làm của tác giả với cô bé khiến tác giả sẽ không phải
hối tiếc, dằn vặt vì đã từng lướt qua vội vã, bỏ trôi một hoàn cảnh đáng
thương. Tác giả cùng cô bé “bước thấp bước
cao ghé lại quán quen”. Ở đấy, sự tương phản giữa những số phận con người mới
rõ nét. Ở đấy, không phải là “mặc mộc chính
tôi” mà là:
“nơi huy chương đạo đức nói cười rổn rảng
nơi cao lương nhìn nhau làm dáng
mặc thánh thần chém gió vung tay”
Cuộc sống đất nước ta được nâng lên, miếng cơm manh áo
không còn chật vật với nhiều người. Sự thừa mứa vật chất là có thật, nhưng chỉ
ở một bộ phận tầng lớp xã hội nào đó; còn hầu hết người dân lao động vẫn còn
nghèo nàn, thiếu thốn. Sự bình đẳng giữa những con người đã được cải thiện,
nhưng đâu đó vẫn còn “những lằn roi chằng
chịt/ phủ kín khuôn mặt xinh”. Bài thơ đã đi thẳng vào đề tài thế sự. Tác
giả nhập cuộc với tư thế của người đứng về kẻ yếu thế trong xã hội qua câu
chuyện cái ăn, cái mặc. Tôi lại chợt nhớ đến bài thơ “Sở kiến hành” của Nguyễn
Du: “Quan lớn không chọc đũa/ Tùy tùng chỉ nếm chút/ Thức ăn thừa đổ đi/ Chó no ngấy món ngon/ Biết đâu bên đường quan/ Có mẹ con cực khổ!”. Thì
ra thời nào cũng vậy, những trái tim nhạy cảm và đa cảm biết trân trọng số phận
con người đều giống nhau. Những chi tiết nhỏ, vụn vặt trong thơ đã có sức mạnh
lớn lay động lòng người.
Tất
cả nhưng điều tôi cảm nhận ở trên chỉ là hai hiếp đấu chính thức – nói theo
kiểu bóng đá – khổ thơ cuối mới là “phút bù giờ”. Trong “Phút
bù giờ”, Minh Đan đã sút vào lưới một đường bóng thẳng đến những trái tim vô
cảm bằng những câu hỏi tu từ làm day dứt lòng người đọc:
“còn
bao nhiêu lời thật vụt mất đời này?
đứa trẻ hai ngày cồn cào bụng đói
xong bữa cơm no, ngày mai... gió thổi
may rủi đến bao giờ?”
Trái bóng sút ở “phút bù giờ” nhẹ nhàng
nhưng tạo nên một kịch tính hấp dẫn. Yêu ghét rõ ràng, thẳng băng, dẫu nhẹ
nhàng nhưng không khan nhượng với điều xấu, sự vô cảm.
Đọc thơ Minh Đan, tôi thấy mình rất hạnh
phúc mỗi khi đi bộ trên đường làng. Con đường ngoằn ngoèo với những hàng cây
lúp xúp và mọi người đều nghèo khổ như nhau, sự phân hóa giàu nghèo chưa sâu sắc
và nhất là tình làng xóm, sự thương yêu đùm bọc còn gìn giữ. Chợt thương cảm với
những nỗi đau của trẻ em đường phố trong thơ Minh Đan; những nỗi đau làm sáng
lên hoặc làm u tối cái đẹp của mỗi con người.
Cảm ơn nhà thơ Minh Đan tặng sách và mời mọi
người đọc bài thơ:
XUỐNG PHỐ
Thả bàn chân rệu rã xuống phố bằng đôi dép
bệt
không giày cao gót thời trang xanh đỏ
không mác vật chất, truyền thông hỗ trợ
mặt mộc chính tôi
bước cùng là cô bé mồ côi
gầy trơ xương với chiếc lon nhôm thủng đít
nụ cười dỗi hờn
những lằn roi chằng chịt
phủ kín khuôn mặt xinh
ngày dài qua một lần nhìn
thành phố đong đưa
người quen thành lạ
bé lại gẩn tôi rụt rè ngấn lệ
“hai ngày rồi cháu chưa được ăn”
bước thấp bước cao ghé lại quán quen
nơi huy chương đạo đức nói cười rổn rảng
nơi cao lương nhìn nhau làm dáng
mặc thánh thần chém gió vung tay
còn bao nhiêu lời thật vụt mất đời này?
đứa trẻ hai ngày cồn cào bụng đói
xong bữa cơm no, ngày mai... gió thổi
may rủi đến bao giờ?
2012
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét